İnsan / Sır / Nefs - Ruh / Zat - Sıfat Tecellileri

İnsan nefsi müessir olmamakla birlikte müessir olması da ancak Sıfatlar yönüyledir. Sıfatlar ise Tecellileri olmak bakımından ya eşyada ya da hallerde manevi tesirdedir.. Zat'da değişme olmadığı apaçıktır.. Tasarruf edilen müessir olunan, Sıfatların Tecellilerindedir; Sıfat dahi değişmez.. Misal İnsan'da Musavvire kuvveti Sıfatı vardır fakat Allah ona izin vermedikçe ne kendinde hayal ile bir hal değişikliği tesiri meydana getirebilir ne de hayali ile eşyayı değiştirebilir ne de meydana getirebilir. Bir tesir meydana getirebilse dahi Varlık ancak Hakk olması, Tek olması bakımından tesiri mutlak olamaz çünkü dediğimiz gibi tesiri meydana getirebileceği ayrı bir mevcud yoktur onun mevcudu ancak Hakkın mevcudiyetinde olabilir çünkü O Tek'tir, Bir'dir, O'ndan ayrıca bir Varlık olamaz; böylece anlaşılır ki onun tesiri yine Haktadır fakat Hakkın Zatında değil Sıfatlarının Tecellilerindedir; Zat fiille değişmez, hiçbir surette değişmez. Yani Ruh kendisinden olan (venefaḣtu fîhi min rûhî) Hakkın Ruhundan bir "oluş-olmaklık" talep eder ve Hak onu sıfatları yoluyla sıfatlarının tecellilerinde izin verir meydana getirir. Aksi halde Ruh kendi başına dışta (!) ve içte (!) müessir olamaz. Zat değişmediği gibi Sıfat da fiille değişmez; fakat Kul böylece Vasıf anlamında Sıfat edinebilir.